| Yûsuf peygamberin yaşadıklarının anlatıldığı Yûsuf ve Züleyhâ kıssası, kutsal kitaplarda yer bulması bakımından Türk edebiyatında da en çok ele alınan eserlerinden birisi haline gelmiştir. İncil ve Tevrat’ta insanlığa yön veren hikâyelerden olan bu kıssa, Kuran’ı Kerim’de “kıssaların en güzeli” anlamına gelen “ahsen’ül-kasas” ifadesine layık görülmüştür. Arap, Fars edebiyatının yanı sıra hem Doğu hem de Batı Türkçesiyle yazılmış eserin pek çok nüshası bulunmaktadır. Bu çalışmada ise Türk edebiyatında ilk kez Ali’nin dörtlüklerle yazdığı Kıssa-yı Yûsuf Berlin nüshası kullanılmıştır. Sözlük anlamında herhangi bir değişikliğe uğramadan fiilden fiil yapan belirli eklerle fiilin anlamının genişletilerek cümledeki özne ve nesne ile olan bağlantısında uğradığı durum değişikliği olarak tanımlanan çatı; morfolojik, sentaktik ve leksik yöntemlerle kurulabilir. Türkçe için en uygun olan, en çok tercih edilen ve kabul gören yöntem ise morfolojik yani eklerle kurulan yöntemdir. Bu düşünceden hareketle söz konusu eserdeki çatı ekli fiiller tespit edilmiş ve madde başı olarak verilerek fiilin eserde hangi anlamda kullanıldığı belirtilmiş; eserin fiil söz varlığının tespiti de ortaya konulmaya çalışılmıştır. Çalışmada elde edilen veriler; oldurgan, ettirgen, edilgen, dönüşlü ve işteş çatı başlığında değerlendirilmiştir. Eserde oldurganlık işaretleyicilerinin eklendikleri fiillere bir olayın yapılmasını sağlama, işi kendisi yapma ve işe gücü yetme, bir olayın yapılmasına neden olma, yol açma, kılış bildirme, istemeyerek neden olma, ihmal; ettirgenlik işaretleyicileri bir şeyi yaptırma, bir olaya istemeden neden olma, ihmal, bir olayın yapılmasına neden olma, yol açma, yardım etme; edilgenlik işaretleyicilerinin etkilenenin ön plana çıkarıldığı, başkası tarafından yapılma, durum bildirme; dönüşlülük işaretleyicilerinin kendini etkileme, kendi üzerinde etki yapma, kendi için, kendi yararına eylem yapma, dolaylı etkilenme, ses çıkarma, pekiştirme; işteşlik işaretleyicilerinin bir işin, bir eylemin birden fazla kişi, varlık tarafından birlikte veya karşılıklı yapılması, pekiştirme ve dönüşlülük bildirme işlevlerini kazandırdığı görülmüştür. |
Öğr. Gör. Ebru ALAGÖZ BOYRAZ
