| Problem DurumuSınıf öğretmeni adaylarının sahip olması gereken pedagojik alan bilgisi yeterliliklerinden birini oluşturan sosyal bilgiler eğitimi ile ilgili yeterlilikler adaylara sosyal bilgiler öğretimi dersi ile kazandırılmaktadır. Bu ders için kullanılan kitaplar, sosyal bilgiler eğitimi için gerekli olan pedagojik alan bilgisi yeterliliklerini kazanmada yardımcı olmaktadır. Üniversite öğrencileri, zamanlarının önemli bir bölümünü ders kitaplarından çalışarak geçirmektedir ve ders kitapları öğrenme etkinliklerinde önemli bir yere sahiptir. Öğrenme etkinliklerini yönlendiren unsurlardan biri de öğrenme stratejileridir ve öğrenme stratejileri, öğrencilerin öğrenme-öğretme süreci içinde ya da bireysel hazırlıklarında kendisine sunulan bilgileri zihinsel süreçlerinden geçirerek, ona anlam vermesi ve kendine mal etmesi için gerekli olan çabaları ortaya koymasıdır. Bu çabalardan anlamlandırma ve örgütleme stratejileri öğrencilerin bilgiler arasında içsel ve dışsal bağlar kurmasını sağlamaktadır. Bu yolla öğrenmelerin kalıcılığı artmaktadır. Sosyal bilgiler eğitimi ile ilgili alan yazın tarandığında anlamlandırma ve örgütleme stratejileri ile ders kitapları arasında ilişkiyi konu edinen çalışmaların çok az olduğu görülmektedir. Bu bağlamda sınıf öğretmeni adaylarının sosyal bilgiler öğretimi dersini dinlerken ya da çalışırken ders kitaplarında kullandıkları anlamlandırma ve örgütleme stratejilerinin bilinmesinin alana, öğretim tasarımcılarına ve diğer eğitim paydaşlarına katkı sağlayacağı düşünülmektedir.Araştırmanın AmacıBu araştırmanın ana amacı sınıf öğretmeni adaylarının sosyal bilgiler öğretimi ders kitaplarında anlamlandırma ve örgütleme stratejilerini kullanma durumlarını betimlemektir. Bu temel amaç doğrultusunda aşağıdaki sorulara cevap aranmıştır:1.Sınıf öğretmeni adayları sosyal bilgiler öğretimi ders kitaplarında anlamlandırma stratejilerinden kendi cümleleriyle özet çıkarma, not alma, soru oluşturma ve gruplama stratejilerini kullanmakta mıdırlar?2.Sınıf öğretmeni adaylarının sosyal bilgiler öğretimi ders kitaplarında kullandıkları anlamlandırma stratejileri arasında anlamlı bir ilişki var mıdır?3.Sınıf öğretmeni adayları sosyal bilgiler öğretimi ders kitaplarında örgütleme stratejilerinden anahat oluşturma, matris, çizelge ve tablo oluşturma, kavram haritas oluşturma, bilgi haritası oluşturma ve hiyerarşik yapı oluşturma stratejilerini kullanmakta mıdırlar?4. Sınıf öğretmeni adaylarının sosyal bilgiler öğretimi ders kitaplarında kullandıkları örgütleme stratejileri arasında anlamlı bir ilişki var mıdır?Araştırmanın YöntemiAraştırmada, Ahi Evran Üniversitesi Sınıf Öğretmenliği Anabilim Dalı'ndan 2010-2011 ve 2011-2012 öğretim yıllarında üçüncü sınıfa devam eden ve "Sosyal Bilgiler öğretimi" dersini alan öğretmen adaylarının bu derste kullandıkları ders kitaplarından veriler toplanmıştır. Araştırma sürecine toplam 235 öğretmen adayının kullandığı sosyal bilgiler öğretimi ders kitabı dâhil edilmiştir. Araştırma verilerinin kaynağı sosyal bilgiler öğretimi kitabı olduğundan doküman çözümlemesi tekniği işe koşulmuş ve dokümanlar içerik analizine tabi tutulmuştur.Araştırmanın BulgularıSınıf öğretmeni adaylarından sosyal bilgiler öğretimi kitaplarında anlamlandırma stratejilerinden not almayı % 90,3'ü, kendi cümleleriyle özet çıkarmayı % 81,7'si, gruplamayı % 45,5'i ve soru oluşturmayı % 3'ü kullanmaktadır. Not alma ile kendi cümleleriyle özet çıkarma kategorileri arasında orta düzeyde bir ilişki vardır. Örgütleme stratejilerinde ise anahat oluşturmayı % 43,8'i, matris, çizelge ve tablo oluşturmayı % 33,2'si, kavram haritası oluşturmayı % 21,2'si ve bilgi haritası oluşturmayı 9,8'i kullanmakta, hiyerarşik yapı oluşturmayı hiçbir öğretmen adayı kullanmamaktadır. Matris, çizelge ve tablo oluşturma ile anahat oluşturma ve matris, çizelge ve tablo oluşturma ile kavram haritası oluşturma kategorileri arasında orta düzeyde bir ilişki vardır.Araştırmanın Sonuçları ve önerileriYapılan bu çalışmada sınıf öğretmeni adayların sosyal bilgiler öğretimi ders kitabında kullandıkları anlamlandırma ve örgütleme stratejileri belirlenmiştir. Belirlenen amaç doğrultusunda yapılan içerik analizi sonuçlarına göre sınıf öğretmeni adayları sosyal bilgiler öğretimi ders kitaplarında anlamlandırma stratejilerinden en çok not almayı kullanırken, en az da soru oluşturmayı tercih etmişledir. Bununla birlikte not alma ile kendi cümleleriyle özet çıkarma kategorileri arasında orta düzeyde bir ilişki vardır. Örgütleme stratejileri boyutunda ise en çok anahat oluşturma, en az da bilgi haritası oluşturma kullanılmıştır. Hiyerarşik yapı oluşturmayı hiçbir öğrenci kullanmamıştır. Buna ek olarak matris, çizelge ve tablo oluşturma ile anahat oluşturma ve matris, çizelge ve tablo oluşturma ile kavram haritası oluşturma kategorileri arasında orta düzeyde bir ilişki vardır.Bu sonuçlar, sınıf öğretmeni adaylarının sosyal bilgiler öğretimi kitaplannda anlamlandırma ve örgütleme stratejilerini kullanma durumlarının düşük seviyede olduğunu ve buna yönelik olarak öğretmen adaylarının öğrenme stratejileri ile ilgili bir eğitime ihtiyaç duyduğunu göstermiştir.Sınıf öğretmeni adaylarının büyük bir kısmı anlamlandırma ve örgütleme stratejilerinin bazılarını kullanmamaktadırlar. Bu durumun nedenlerinden biri öğretmen adaylarının söz konusu öğrenme stratejilerini ya bilmiyor ya da nasıl kullanılacağını bilmiyor olmaları şeklinde düşünülebilir. Bu bağlamda öğretmen adaylarına öğrenme stratejilerinin öğretimi gerçekleştirilip bu stratejileri ders kitaplarında nasıl kullanacakları öğretilebilir.Bu çalışmada öğretmen adaylarına anlamlandırma ve örgütleme stratejileri ile ilgili herhangi bir eğitim verilmeden sosyal bilgiler öğretimi ders kitaplarında kullandıkları anlamlandırma ve örgütleme stratejileri tespit edildi. Bu bağlamda öğretmen adaylarına sosyal bilgiler öğretimi ders kitaplarında kullanabilecekleri anlamlandırma ve örgütleme stratejileri öğretilerek sonuçlar betimlenebilir.Sınıf öğretmeni ada |
Prof. Dr. Bayram TAY
