| Değerler, insan hayatını etkileyen ve önem verilen düşüncelerdir. Değerler sosyal bilimlerin önemli araştırma konularından olmakla birlikte aynı zamanda temel sorunlarından birini oluşturmaktadır Genel olarak değerler ve değerler eğitimi, özel olarak ise din ve ahlâk konulu eğitim-öğretim konuları sistemimiz içerisinde çok tartışılan bir konu olmaktadır. Toplumsal yapı içerisinde din ve değerler eğitiminin eğitim kurumları ve eğitim programları içerisindeki yer alması ve öğretimine ilişkin eleştiri ve tartışmalar gözlenmektedir. İlköğretim çağı çocuklarına ulusal ve evrensel değerlerin kazandırılmasında, çok önemli bir yeri olan ilköğretim Din Kültürü Ahlâk Bilgisi öğretim programının değerler yönünden nasıl bir görünüm arz ettiğinin ortaya bu araştırmada bir problem olarak önemli görülmüştür. Bu amaçla, bu araştırma bulguları, Türkiye'de ilköğretim düzeyinde güncel olan Din Kültürü Ahlâk Bilgisi programının, değerler boyutunda daha gerçekçi algılanmasına ve bu programların geliştirilmesine katkı sağlayabilir. Araştırmada, Din Kültürü ve Ahlâk Bilgisi programındaki değerler ve değerler eğitimi analiz edilerek, Alevî öğretmen görüşlerine göre bu değerlerin Alevîlik ile ilişkisi tespit edilmiştir. Araştırma betimsel bir araştırmadır ve bir evrenin genellenmesi olmayıp, bir örnek grup üzerinden elde edilen verilerle var olan durumu ortaya koymayı hedeflemektedir. Bu anlamda araştırmada, genel tarama modellerinden olan tekil tarama modelinden yararlanılmıştır. Genel tarama modelleri çok sayıda elemandan oluşan bir evrende, evren hakkında genel bir yargıya varmak amacı ile evrenin tümü ya da ondan alınacak bir grup, örnek ya da örneklem üzerinde yapılan tarama modelleridir. Bu tür yaklaşımda ilgilenilen olay madde, birey, grup, konu vb. birim ve duruma ait değişkenler, ayrı ayrı betimlenmeye çalışılır. Betimsel çalışmalarda kullanılan teknikler, çalışmanın adını da değiştirmektedir. Bunlar anket survey, mülakat survey, gözlem survey gibi isimler almaktadır. Araştırmada ilköğretim Din Kültürü ve Ahlâk Bilgisi programlarının içerik yönünden analiz edilerek, programın değerlerle ilgili var olan durumunun ortaya konulması ve ilköğretimde görevli ve Alevîlik-Bektaşîlik değerlerine sahip öğretmenlerin görüşlerinden hareketle programdaki değerlerin Alevî-Bektaşîlik değerleri ile ilişkisinin ortaya çıkarılması amaçlanmıştır. Bu amaçla, ilk olarak ilköğretim DKAB programındaki değerlerin Sosyal Bilgiler ve Halk Kültürü programındaki değerlerle eşleştirilmesi yapılmış ve ortak değerler olup olmadığı belirlenerek, DKAB programının değerler öğretimi yaklaşımı ortaya konulmuştur. İkinci aşamada ise DKAB programındaki bu değerlerin Alevî-Bektaşî kültürü ile ne düzeyde ilişkili olduğuna dair öğretmen görüşlerine başvurulmuştur. Araştırmada, değerlerin Alevîlik-Bektaşîlik değerleri ile ilgili boyutu, Alevî Bektaşî kültürünün en önemli merkezlerinden biri olan Hacıbektaş ve Hasandede ilçe merkezindeki ilköğretim okullarında görevli ve Alevî değerlerine bağlı öğretmenlere uygulanan derecelendirme ölçeği (Rubik) türündeki anketle elde edilmiştir. Anketin geliştirilmesinde ilköğretim Din Kültürü ve Ahlâk Bilgisi programında belirlenmiş olan değerler temel alınmıştır. Bu değerlerin Alevîlik-Bektaşîlik değerleri ile ne düzeyde ilişkili olduğuna ilişkin dört seçenekli bir Rubik geliştirilmiştir. Bu ölçekte ilişki boyutu "Çok (tam) ilişkili, Kısmen (orta) ilişkili, Çok az ilişkili, Hiç bir ilişki yok" biçimindeki görüşlerle tespit edilmiştir. Madde kökleri ile ilişki düzeyini tespit eden dereceli seçenekler eğitim bilimleri alanında beş uzman görüşüne sunularak seçeneklerin madde kökünü yoklayıp yoklatmadığına ilişkin görüşleri alınmış ve son şekli verilmiştir. Ölçeğin madde kökleri anlam kaybına sebep olmaması için DKAB programında var olan ifadesi ile alınmıştır. Araştırma verileri, araştırmacının ilgili öğretmenlerle yüz yüze görüşmesi ve gerektiğinde ek açıklamaların yapıldığı bir güven ortamında ve her hangi bir kimlik bilgisine gerek duyulmayan bir yaklaşımda gerçekleştirilmiştir. Araştırma örnek-lem grubu, insanların değerler bağlamındaki özelinin tespitinin zorluğu ve değerlere saygı bağlamında geniş olmayan bir örneklem grubu üzerinde yürütülmüştür. Bu yaklaşımla değerlendirmeye alınan öğretmen sayısı 28'dir. Görüşlerine başvurulan kişilerin ilköğretimde öğretmen olmaları ve tamamına yakınının da sınıf öğretmeni olarak problem ve program ile iç içe olmaları verilerin güvenirliğini sağlamaktadır. Araştırma; 1.Araştırmanın değerler karşılaştırması, örneklem grubunu oluşturan öğretmenler ve bu öğretmenlerin oluşturulan ölçeğe verdikleri görüşleri ile sınırlıdır. 2.Araştırma, programın diğer dersler kapsamında değerler eğitimi bakımından hangi özellikleri taşıdığı ve bu derslerin öğretimi sürecinde kullanılan ders kitapları vb. durumların katacağı örtük-saklı program unsurları araştırma dışında tutulmuştur. Araştırmada programların değerler bağlamında taşıdığı var olan durum, hedef, içerik ve öğretim süreci açısından tespit edilerek ortaya konulmuştur. Programa göre, bu programı almış olan öğrenci, Hz. Peygamberî ve Ehlibeytini sever. Kültürümüzde dil, edebiyat, örf ve âdetlerimizle musiki ve mimarimizdeki dinî motifleri açıklar. Kültürel değerleri korumaya özen gösterir. Dini doğru anlamada kültürün rolünün farkında olur. Her türlü bağnazlığın zararlarının farkında olur. Din, vicdan ve düşünce özgürlüğünün güvencesinin, laiklik olduğunu anlar. Laikliğin akla ve bilime önem vermesinin önemini anlar. Evrensel değerlerin anlamını kavrar. Dinin evrensel bir olgu olduğunu ve günümüzdeki dinlerin temel özelliklerini öğrenir. İlahî dinlerin inanç ve ibadet esaslarını tanıtarak ahlâk konusundaki ortak yanlarını ve evrensel ahlâk ilkelerini fark eder. Farklı inanç sahiplerine saygı duyar. Programda, ilköğretim düzeyinde din ve ahlâk eğitimi oluşturulan Din Kültürü ve Ahlâk Bilgisi dersinin içeriğinin belirlenmesinde "dinin temel bilgi kaynakları dikkate alınarak İslam'ın kök değerleri çerçevesinde "mezhepler üstü (her |
Prof. Dr. Mehmet TAŞDEMİR
